Những nguyên nhân dẫn đến nhà yến thất bại

Có hàng tá yếu tố tác động đến sự thành công hay thất bại của một nhà yến, nhưng có thể nói kỹ thuật chính là yếu tố nòng cốt. Kỹ thuật xây dựng và lắp đặt tốt sẽ không chỉ thu hút được chim yến về ở nhanh chóng mà còn giúp nhà yến phát triển bền vững và ngược lại, kỹ thuật yếu, tay nghề non kém sẽ mau chóng khiến nhà yến rơi vào tình trạng hư hỏng nặng nề và chim không đủ điều kiện để sinh sống.
Nhiều chủ nhà yến hiểu được điều này nhưng không phải ai cũng đi đúng hướng để thành công. Dưới đây là 9 nguyên nhân phổ biến dẫn đến nhà nuôi yến thất bại trong việc dụ chim về ở và làm tổ.

1. Chọn kỹ thuật kém với chi phí xây dựng giá rẻ

Trong quá trình làm nghề, Tầm Cao Việt đã gặp không ít những khách hàng yêu cầu sửa chữa cải tạo lại nhà yến do các đơn vị khác thi công trước đó vì sau một thời gian dài hoạt động yến vẫn không về làm tổ. Nguyên nhân là do các chủ nhà yến đã chọn nhầm đơn vị kỹ thuật dẫn đến tình trạng nhà yến xây dựng không đúng tiêu chuẩn: hệ thống loa quá ít không thu hút được chim, tường vách không đảm bảo thoáng khí, chất liệu thanh làm tổ không đạt tiêu chuẩn,…

Đây có thể là những cá nhân đã từng làm việc ở các công ty chuyên về xây dựng – chuyển giao công nghệ nuôi yến nhưng  vì tâm lý nóng vội và lòng tham mà tách riêng ra để “kiếm cơm” khi tay nghề chưa đủ cứng nên sẵn sàng phá giá, nhận công trình với giá rẻ. Đương nhiên giá rẻ thì chất lượng công trình cũng rẻ như giá.

Ví dụ: Ốc vít thì dùng ốc vít sắt kẽm (thông thường dùng vít Inox 304), thanh gỗ cho yến làm tổ mỏng, loa ít, amply công suất nhỏ, không trang bị camera, không có máy phát điện dự phòng, tạo ẩm thì dùng 1 loại phun sương béc,.. việc rút ruột công trình như thế này dẫn đến nhà yến thất bại khi đưa vào hoạt động là điều hiển nhiên.

Cụ thể, trường hợp một khách hàng ở Quận 9, TP. HCM trước đã tự liên hệ tìm hiểu, tự thuê máy thử tiếng chim, nhờ tư vấn kỹ thuật nuôi từ các công ty xây dựng nhà  yến uy tín. Khi đã nắm sơ được quy trình để xây dựng nhà yến thì đã không ký hợp đồng mà tự đi liên hệ với đội thợ xây dựng riêng lẻ với mức chi phí thấp hơn phân nửa các đơn vị xây dựng lớn khác, chỉ khoảng 600 -700 ngàn đồng/m2. Trong khi các đơn vị xây dựng lớn, uy tín thường giá dao động từ 1,2 triệu đến 1,4 triệu đồng/m2.

Đội thợ này có lẽ chỉ mới hành nghề được ít lâu, hoàn toàn không nắm bắt được các kỹ thuật cơ bản của nhà yến chứ chưa nói gì đến việc áp dụng kỹ thuật mới.  Chủ nhà yến chắc hẳn sẽ vẫn tự tin và hài lòng vào kỹ thuật này cùng mức chi phí đầu tư khá tiết kiệm mà mình đổ vào nhà yến cho đến khi nhà yến đi vào hoạt động hàng năm rồi nhưng chưa hề thu hoạch tổ thì mới trở nên hoang man, lo lắng.

Khi nhờ đến sự tư vấn của kỹ  thuật Tầm Cao Việt, được nhân viên kỹ thuật hỏi về tình trạng nhà yến thì chủ nhà hoàn toàn không hay biết. Lý do đưa ra là do nhân viên kỹ thuật xây dựng nhà yến ban đầu nói rằng, chỉ có nhân viên đó mới được vào nhà yến, tuyệt đối chủ nhà không được vào vì không am hiểu kỹ thuật sẽ làm chim hoảng sợ, chìa khóa của nhà yến chủ nhà cũng không được giữ. Sau một thời gian thì hoàn toàn không liên lạc được với kỹ thuật đã xây dựng nhà yến nói trên, nên chủ nhà yến rơi vào tình trạng “khóc dở mếu dở” khi nhà yến của mình nhưng lại hoàn toàn không nắm bắt được tình trạng và không thể vào kiểm tra được.

Khi nhân viên kỹ thuật của Tầm Cao Việt tới, được sự cho phép của chủ nhà, đã phá khóa vào bên trong kiểm tra thì nhà yến trong tình trạng: nước ngập sàn nhà, lênh láng như một cái hồ, gỗ trong nhà yến bị mốc hoàn toàn khiến chim không thể bám vào làm tổ, nhà xây không thoáng khí mà rất bí, không khí không lưu thông được giống như một cái hộp, hệ thống loa thì thưa thớt,.. Khi ấy, chủ nhà mới hiểu rằng vì sao nhà yến của mình không hề có chim về làm tổ và thực sự thấm thía: hóa ra tiết kiệm chi phí xây dựng bằng cách chọn giá rẻ lại chính là cách để tiêu tốn thêm chi phí thuê thợ về sửa chữa.

Một trường hợp khác,  khi khách hàng đến Tầm Cao Việt mua thiết bị về tự cải tạo lại nhà yến của mình đã chia sẽ về tình trạng chim về nhưng không có tổ ở căn nhà yến của mình (Bình Định). Chúng ta đều biết, khu vực các tỉnh ven biển miền trung là nơi lý tưởng để yến sinh sống. Thế nhưng nhà yến của anh đã đi vào hoạt động đến nay được 10 tháng nhưng chỉ có vỏn vẹn chừng 10 tổ, đặc biệt nhà yến này còn nằm trong những khu vực đông đảo chim yến sinh sống. Hỏi thêm mới biết, nhà yến của anh này nhờ một người bạn thân quen làm dùm. Trong suốt quá trình xây dựng anh không hề để ý vì tin tưởng người quen. Nhưng sau khi nhà yến hoạt động cả 10 tháng trời mà chỉ có 10 tổ anh mới lo lắng và tìm cách khắc phục.

Từ những trường hợp ví dụ cụ thể trên, có thể thấy việc nhiều chủ nhà yến vì ham rẻ mà bỏ qua các yếu tố kỹ thuật và chất lượng công trình cũng như thờ ơ trong việc giám sát quá trình xây dựng chính là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến nhà nuôi yến thất bại.

Đã làm nghề xây dựng nhà yến, chắc chắn rằng ai cũng phải công nhận, việc trang bị nhiều máy móc, thiết bị để căn nhà yến hoạt động mang lại hiệu quả là điều không thể chối cãi. Nhiều trang thiết bị thì luôn đi đôi với chi phí đầu tư sẽ cao hơn, nhưng ngược lại thì chưa chắc. Tức là chi phí đầu tư cao nhưng có khi lại rất ít trang thiết bị.

2. Kỹ thuật do tự làm

Một số nhà yến khác thất bại nguyên nhân không gì khác chính là do chủ nhà. Việc tự tích góp kiến thức xây dựng và tự thi công lắp đặt một phần giúp các chủ nhà yến tiết kiệm chi phí đầu tư ban đầu một cách tối đa nhưng họ đã quên mất rằng: xây dựng nhà yến là một công việc yêu cầu kỹ thuật khắt khe, chính xác ở từng khâu chứ không phải chỉ cần “nhìn” – “xem” – “hỏi” các nhà yến khác là có thể làm được. Cũng chính do tự làm nên chủ nhà luôn trong tình trạng vừa làm vừa học hỏi, vì vậy nhà yến khi đi vào hoạt động cũng là lúc chủ nhà phải sửa tới sửa lui, gây tình trạng bất ổn, xáo trộn cho nhà yến.

Các chủ nhà này thường đi tham quan, học hỏi và copy mô hình của những nhà yến thành công về áp dụng cho nhà yến của mình, nhưng họ không biết rằng việc nuôi chim yến ở mỗi vùng, mỗi khu vực là khác nhau về khí hậu – thời tiết, nguồn thức ăn, không gian sống, địa tầng, thổ nhưỡng mà có những kiểu kiến trúc và cách lắp đặt thiết bị không hề giống nhau.

Ví dụ: Đối với các vùng biển nhiều gió đòi hỏi nhà yến phải đảm bảo tránh được hướng giò lùa thẳng vào, độ ẩm cũng vì thế mà thay đổi: những vùng có mùa lạnh, nhà yến cần phải đảm bảo sưởi ấm được khi đông về nhưng vẫn thông thoáng vào mùa hè; những vùng cao nguyên nắng nóng, nhà yến phải đáp ứng được yếu tố thoáng mát, đảm bảo nhiệt độ thích hợp; hay những vùng đất lún, trũng, nền móng yếu thì phải dùng các loại vật liệu nhẹ thay thế để giảm sức nén nhưng vẫn phải đảm bảo kết cấu vững chắc cho nhà yến.

Nuôi yến Tầm Cao Việt sản xuất thủ công gạch siêu nhẹ tại công trình thành phần sản xuất gạch siêu nhẹ chủ yếu: Xi Cát Nước Chất tạo bọt.

3. Thanh làm tổ cho yến không đúng tiêu chuẩn

Mỗi nhà đầu tư có quyền chọn lựa cho mình một loại nguyên liệu riêng dựa trên tìm hiểu cá nhân hoặc tư vấn của các đơn vị thi công. Tuy nhiên thực tế phản ảnh, nhiều nhà đầu tư vì tiết kiệm chi phí, hoặc do sao chép mô hình nhà yến của người khác, do đơn vị tư vấn – thi công yếu kém mà đã chọn sai chất liệu thanh làm tổ, khiến nhà yến thất bại khi không thu hút được chim yến về sinh sống, hoặc có trường hợp khi thu tổ mang bán thì không ai mua do tổ lẫn quá nhiều tạp chất.

Thanh gỗ làm tổ lắp đặt sai kỹ thuật cũng là yếu tố làm cho nhà yến tăng đàn chậm hoặc không tăng. Vì có nhiều chủ nhà muốn đóng số lượng khung gỗ dày để tăng diện tích làm tổ cho chim yến, đồng nghĩa với việc khoảng cách giữa các khung tổ sẽ bị thu hẹp lại, dẫn tới bầy chim dễ bị động khi có một con chim yến bay đi bay về.

Để thanh gỗ làm tổ bị mốc cũng là trong những nguyên nhân khiến nhà yến thất bại nặng nề.

Ví dụ: nhà yến luôn cần một độ ẩm nhất định từ 70 – 90%, nhưng khi gỗ hấp thụ lượng nước quá nhiều (độ ẩm nhà yến vượt quá 90%) cộng thêm chất lượng gỗ kém dẫn tới thanh gỗ làm tổ cho chim yến bị ẩm mốc, chim không thể làm tổ được.

4. Xây dựng phần thô nhà yến không đạt

Một yếu tố khác mà hầu hết các nhà yến thất bại đều gặp phải đó chính là việc xây dựng phần thô không đạt các tiêu chí cơ bản nhất của một căn nhà yến:

Tiêu chí 1: Nắng không nóng

Mỗi một loài vật có cấu tạo sinh học phù hợp với một môi trường sống khác nhau, chính điều này đã làm nên sự đa đạng của thế giới động vật. Khác với điều kiện sống lạnh lẽo của chim cánh cụt, hay điều kiện sống khắc nghiệt trên những vùng sa mạc nắng nóng của loài chim ruồi Costa nhỏ bé, chim yến lại thích hợp sống ở những vùng có khí hậu nhiệt đới ẩm, nguồn thức ăn phong phú, lượng mưa nhiều, nhiệt độ lý tưởng dao động từ 27 – 29 độ C. Việt Nam là nước nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa vì vậy có hệ sinh thái vô cùng đa dạng làm nguồn thức ăn cho chim yến. Tuy nhiên, vào những mùa nóng, nhiệt độ cũng có khi lên đến 39 – 40 độ C.

Chúng tôi đã có dịp đến thăm quan những nhà yến thất bại vì lý do nhiệt độ nhà yến quá nóng nực. Hầu hết nhà yến xây dựng không dựa theo hướng gió, hướng mặt trời, không bổ sung thêm hệ thống làm mát (như lợp mái tôn, sử dụng tấm cách nhiệt, đổ mê chống thấm,..) dẫn đến tình trạng khi nhà yến đi vào hoạt đông thì nhiệt độ tăng cao, chim yến không thể ở được, thất bại là điều khó tránh khỏi.

Tiêu chí 2: Mưa không ồn

Yến là loài chim đòi hỏi điều kiện sống khá cao và cần môi trường sống hoang dã, gần gũi với thiên nhiên, yên tĩnh. Chính vì thế, nếu môi trường sống trong nhà yến ồn ào cũng sẽ là một yếu tố bất lợi cho việc nhà yến hoạt động. Để giảm tiếng ồn các chủ nhà có thể tham khảo cách xây dựng tường cách âm, lợp mái chống ồn,…

Tiêu chí 3: Thoáng không khí

Một điểm đáng lưu ý nữa là việc ngăn phòng không phù hợp về tiêu chuẩn diện tích, bố trí các lỗ thông hơi, lỗ cửa, giếng trời không tạo được đường lưu thông luân chuyển không khí phù hợp trong nhà yến cũng khiến nhà yến trở nên bí bách. Không khí trong nhà yến không luân chuyển được dễ phát sinh nấm mốc khiến cho việc sửa chữa, tháo lắp thiết bị, đục phá tường gây tốn kém và rất mất thời gian cũng như ảnh hưởng đến sự phát triển của đàn  yến, khiến nhà yến nhanh chóng rơi vào tình trạng bị yến bỏ hoang.

Một số chủ nhà yến vì muốn đảm bảo yếu tố “ không lọt sáng” của nhà yến mà bịt các lỗ thông hơi lại hoặc thông lệch tầng không hợp lý nhằm hạn chế ánh sáng ít nhất có thể. Tuy nhiên cách làm này vô tình đã làm cản trở sự lưu thông của các luồng khí, làm cho nhà yến không đủ không khí. Để cải thiện tình trạng không khí bí bách trong nhà yến thì các chủ nhà nên sử dụng các ống thông gió chéo hoặc ống 90 kết hợp co giảm sáng,..v..v..tuyệt đối không được bịt các lỗ thông hơi, giếng trời,..v..v

Tiêu chí 4: Không lọt sáng

Ánh sáng là yếu tố cũng khá quan trọng đối với sinh hoạt của đàn yến. Chim yến vốn là loài ưa tối, chúng chỉ cần ánh sáng ở mức 0,02 lux.  Chính vì vậy nhà yến cần đảm bảo được việc “không lọt sáng”. Khi không đảm bảo được yếu tố này thì dù có đặt được tiêu chí 1, 2, 3 thì chim yến vẫn không về làm tổ sinh sống. Để đạt hiệu quả tối ưu trong việc hạn chế ánh sáng nhưng vẫn đảm bảo nhà yến thoáng mát thì các chủ nhà yến nên dùng các phương pháp bẻ cúp đường đi của ánh sáng.

Tiêu chí 5: Ngăn phòng hợp lý

Ngăn phòng trong nhà yến nhằm tạo ra trong nhà yến có nhiều phòng riêng biệt và ngăn phòng cũng là cách giảm dần ánh sáng rất hiệu quả. Tuy nhiên, lưu ý ngăn phòng phải tạo đường bay cho chim yến không qua lắt léo kiểu như mê cung.

5. Thu hoạch tổ yến không đúng cách

Việc chăm sóc nhà yến yêu cầu người nuôi yến cần phải có kỹ thuật, hiểu biết về đặc tính của chim yến thì việc thu hoạch tổ yến cũng vậy, cần phải nắm rõ được quy luật sinh sản, làm tổ của chim yến để có phương pháp thu hoạch đúng và phù hợp với tình trạng nhà yến của mình nhất. Chính vì thế khi các chủ nhà yến thu hoạch không đúng cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhà yến thất bại. Cụ thể:

– Thu tổ triệt để.

– Thu sớm khi yến chưa sinh sản (khi chim mới quẹt tổ): đây là cách thu một số nhà yến vẫn thường áp dụng, tuy nhiên cách thu này được đánh giá là khiến nhà yến khó tăng đàn. Chính vì vậy khi các nhà yến mới  hoạt động chưa lâu mà áp dụng cách thu tổ này sẽ khiến nhà yến không tăng về số lượng, dần dần chim yến cũng sẽ bỏ đi tìm nơi ở khác mà chúng cho là an toàn hơn và sẽ dẫn đến tình trạng nhà yến thất bại.

– Thu khi yến còn trứng, chưa nở thành con. Đây là cách thu tổ không được khuyến khích, tuy nhiên vẫn có những chủ nhà thu tổ kiểu này. Sau đó lấy trứng và chim non đi bán ở một kênh kinh doanh khác. Có thể nói cách thu tổ này là “ vô nhân tính” cũng không oan vì nó không chỉ ảnh hưởng lâu dài đến nhà yến mà nó còn cướp đi “cái giường” của những chú chim non chưa biết bay. Không một nhà yến nào có thể tồn tại với cách thu tổ này.

Một số lưu ý chung trong quá trình thu hoạch tổ yến mà người nuôi yến cần biết:

– Chọn thời điểm chim yến đi kiếm ăn để thu hoạch;

– Các hoạt động trong nhà yến cần phải nhẹ nhàng tránh làm chim yến sợ hãi;

– Kiểm tra kĩ các tổ trước khi thu hoạch xem trong tổ có chim non, trứng hay không (nếu có thì tuyệt đối không thu hoạch).

6. Thiết kế xây dựng nhà yến không hợp lý

Hiện nay có rất nhiều kiểu mẫu nhà nuôi chim yến, tùy theo điều kiện và nhu cầu mà ta có thể làm nhà yến như sau: kiểu nhà trệt – nhà cấp 4, nhà cao tầng – xây tường 20cm (nhà rất mát do thông hơi chéo hoặc chèn xốp cách âm cách nhiệt), nhà tường 10cm, nhà đổ bê tông vĩnh cửu, nhà lợp mái tôn chống nóng, nhà ở kết hợp nuôi chim yến trên lầu 1 và 2 hoặc nhà yến trên sân thượng,..v..v.. giữa nhiều kiểu mẫu nhà yến như vậy thì việc chọn mẫu nhà nào là việc không đơn giản. Đây cũng có thể coi là nguyên nhân dẫn tới thất bại của rất nhiều nhà yến khi không chú ý đến khí hậu, thổ nhưỡng của từng vùng miền mà chọn sai kết cấu nhà.

– Ở miền bắc, khí hậu có 4 mùa rõ nét. Thời tiết khắc nghiệt nhất vào mùa đông khoảng từ tháng 10 đến tháng 1 âm lich hàng năm. Trong suốt quãng thời gian này, nhiệt độ thường xuống rất thấp. Có những vùng núi cao còn dưới 0 độ, băng phủ kín làm chết nhiều cây trồng và gia súc, gia cầm. Chim yến cũng không tránh khỏi được những đợt lạnh này, cụ thể vào đợt rét cuối năm 2015, tại miền bắc đã có hàng chục ngàn chim yến chết vì rét.Ví dụ:

Vào mùa hè, nhiệt độ thường xuyên tăng cao ở mức trên 30 độ C, không khí rất ngột ngạt và oi bức cũng rất khắc nghiệt đối với việc nuôi chim yến. Chính vì vậy, thiết kế cấu trúc nhà cho chim yến vừa đảm bảo mùa đông chim được ấm áp và mùa hè nhà chim mát mẻ là việc hết sức quan trọng.

– Còn đối với các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long, vốn là nơi có nhiều nhiều sông nước, cây trái quanh năm, thời tiết chỉ có 2 mùa mưa và nắng, nhiệt độ giữa các mùa  không chênh lệch nhau qua lớn chính là nơi lý tưởng đã và đang phát triển nghề yến hơn cả. Tuy nhiên do diện tích chủ yếu là sông nước, địa tầng vốn đã yếu nay lượng phù sa còn giảm xuống phân nửa (160 triệu tấn/ năm nay chỉ còn 80 – 90 triệu tấn/ năm) thì việc sụt lún, sạt lở rất dễ xảy ra bất cứ lúc nào, nhất là các khu vực ven biển.

7. Độ ẩm và tạo mùi nhà yến không phù hợp

Độ ẩm và mùi nhà yến cũng là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến nhà yến. Đây cũng được coi là một trong những nguyên nhân thường gặp khiến cho nhà yến thất bại do độ ẩm không đạt tiêu chuẩn và mùi tạo không tự nhiên.

Ví dụ:

Mùi tạo không tự nhiên

– Lạm dụng hóa chất dẫn dụ chim yến

– Pha chế dung dịch tạo mùi không đúng nồng độ

– Sử dụng thuốc, hóa chất không chuyên dùng cho nhà yến

Độ ẩm không phù hợp

– Độ ẩm cao: khiến thanh tổ dễ nấm mốc, chim không làm tổ được hoặc có thì chân tổ cũng bị mốc xanh.

– Độ ẩm thấp: khiến tổ yến dễ rớt do khô, tổ không thể bám chắc vào thanh tổ.

8. Thiên địch tấn công nhà yến

Ngoài ra, hệ thống âm thanh không đạt, âm thanh không sống động, loa rời rạc,… cũng là những yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả nhà yến.

Khi nhà yến hoàn thành và đạt được hầu hết các tiêu chí cơ bản có thể nói là đã tương đối thành công. Tuy nhiên, nếu để thiên địch tấn công thì dù nhà yến có tốt đến mấy yến vẫn không thể tăng đàn được. Các loại thiên địch này thường chui vào nhà yến để săn trứng và chim yến, đe dọa nghiêm trọng đến môi trường sống và sự an toàn của cả nhà yến, cụ thể như:

– Chuột: thường vào nhà yến qua các cửa, trần, mái nhà, ống thông gió, miệng giếng trời,..v..v, chúng ăn trứng, chim non;

– Cú mèo: là loài chim săn mồi vào ban đêm. Chúng ăn cả trứng chim yến lẫn yến trưởng thành, chúng thường vào qua các lỗ cửa, miệng giếng trời;

– Rắn: bò trường qua các lỗ thông hơi, cửa ngách. Đây là loài không chỉ làm hại yến mà còn có nguy cơ gây thương tổn cho con người khi vào nhà yến chăm sóc, thu tổ;– Chim heo: cũng tương tự như chim cú mèo, rất có hại cho chim yến;

– Thằn lằn, tắc kè: ăn trứng yến, yến non thậm chí cả yến trưởng thành;

– Dơi: ăn trứng và yến non, đặc biệt là dơi chó ở vùng Kiên Giang;

– Nhện: không gây hại trực tiếp đến chim yến nhưng chúng giăng mắc mạng lưới của mình khắp nhà ảnh hưởng đến đường bay của chim yến;– Gián, kiến: do môi trường nhà yến ẩm thấp và tối nên gián, kiến thường kéo nhau về làm tổ khiến chim yến sợ hãi bỏ đi;

– Rệp: là loại nhỏ liti, có rất nhiều trong môi trường ẩm và nhiều phân như nhà yến, chúng quấy nhiễu khiến chim yến sợ và bỏ đi nơi khác.

9. Sàn nhà yến bị thấm nước

Xây dựng tiền chế hay đổ sàn tiết kiệm cũng là nguyên nhân khiến nhà yến nhanh chóng rơi vào tình trạng hư hỏng. Khi sàn nhà không đạt tiêu chuẩn chống thấm, đặc biệt đối với nhà yến có nhiều tầng (lầu), nước tạo ẩm sẽ ngấm xuống sàn làm sàn bị mục sau vài năm hoạt động và gỗ sẽ mốc và mục theo. Nước từ tầng trên thấm qua sàn xuống tần dưới cũng sẽ làm trần nhà tầng dưới bị ẩm, gỗ mốc, chim không thể xây tổ được.

– Không chống thấm: đổ mê bình thường, không sử dụng chất phụ gia chống thấm;

– Không thiết kế hệ thống thoát nước, khiến nước ứ đọng, đặc biệt đối với nhà yến cao tầng.

Trên đây là 9 nguyên nhân phổ biến dẫn đến nhà nuôi yến thất bại, gây ảnh hưởng đến kinh tế của nhà đầu tư mà chúng tôi thường gặp trong quá trình tư vấn – sửa chữa, bảo trì nhà nuôi yến. Việc tránh được những sai lầm từ nhà yến thất bại sẽ giúp bạn có cơ hội thành công cao hơn cho ngôi nhà yến của mình.

Chúc bạn có một nhà yến thành công, góp phần phát triển thương hiệu nghề nuôi yến Việt Nam!

Xây nhà nuôi chim yến: “Vàng trắng” chưa thấy đã bị “trắng tay”?

Nghề yến được mệnh danh là nghề “bạc tỷ” bởi nguồn thu nhập khủng có thể lên đến hàng tỷ đồng mỗi năm, trong khi chỉ cần đầu tư một lần để xây nhà nuôi chim yến. Đây được đánh giá là nghề mang đến nguồn thu nhập thụ động ổn định và có tính bền vững.

Mô hình hoạt động nhà yến rất đơn giản. Ngoại trừ việc bỏ vốn ban đầu để xây nhà yến và sắm trang thiết bị kỹ thuật, người nuôi hầu như “chẳng mất công, mất tiền gì nhiều” về sau. Có chăng thì chỉ là mức chi phí cho việc tu sửa, bảo dưỡng nhà yến. Bởi yến là loài chim tự nhiên, không tốn thức ăn, công chăm sóc, lại ít dịch bệnh.

Có thể thấy đây là một nghề chờ “vàng trắng” trao tận tay, khi giai đoạn chuẩn bị hoàn tất thì chỉ đợi yến đến xây tổ rồi thu hoạch. Ở nhiều tỉnh như Bình Dương, Bình Phước, Đồng Nai, Tiền Giang, An Giang, Lâm Đồng,… đã có không ít tỷ phú giàu lên từ nghề yến với thu nhập 400 – 500 triệu đồng/tháng.

Tuy nhiên, những điều kể trên chỉ “bức tranh màu hồng”, là một mặt “rất ngọt ngào” của nghề xây nhà dụ yến. Có câu “ngọt mật chết ruồi”. Nghề nuôi yến làm giàu tưởng “ngon ăn” nhưng không “dễ ăn” như nhiều người lầm tưởng. Chỉ cần mơ mộng, thiếu tỉnh táo một chút rất dễ thất bại. Bằng chứng là thực tế tầm 5 năm trở lại đây, nhà nuôi yến thành công thì ít còn thất bại thì nhiều.

Nuôi yến làm giàu: “Vàng trắng” chưa thấy, nguy cơ “trắng tay” rất cao

Từ khoảng năm 2005, xây nhà dụ yến không còn là nghề “độc quyền” của miền biển, nhiều tỉnh thành ở khu vực Nam Bộ đã bắt đầu “đua nhau” xây nhà yến. Tuy nhiên không như 10 năm trước, vài năm gần đây nghề yến đã trở thành một nghề đầy tính rủi ro. Để có được một nguồn thu nhập tốt từ nhà yến ở thời điểm hiện tại đòi hỏi rất nhiều yếu tố từ vốn, vị trí xây nhà, kỹ thuật nuôi chim yến lấy tổ đến giá thu mua, cạnh tranh thị trường, thậm chí là yếu tố may mắn “trời cho”.

Đã có rất nhiều trường hợp dồn vốn mua đất xây nhà, chờ nhiều năm chỉ được vài đôi yến lượn vào rồi đi. Không ít trường hợp còn thiệt hại nặng nề hơn khi đổ ra hàng tỷ đồng để xây 1, thậm chí 2, 3 nhà yến nhưng vài năm số lượng tổ yến thu hoạch chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nghề yến hiện nay “vàng trắng” khó ăn, rủi ro “trắng tay” lại rất cao.

Nhà yến “mọc như nấm” nhưng tốc độ tăng trưởng đàn yến lại có hạn

Từ những tỉnh thành Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam Bộ, Duyên hải miền Trung, đến gần đây là Tây Nguyên, Bắc Trung Bộ, Đồng bằng sông Hồng, nhà yến đều “mọc lên như nấm sau mưa”. Số lượng nhà yến đang tăng chóng mặt.

Theo số liệu thông kê, tính đến tháng 10/2019, nước ta có 42/63 tỉnh thành có nuôi chim yến với tổng số 24.352 nhà yến. Năm 2017, số lượng nhà yến của nước chỉ có 8.300 nhà. Như vậy chỉ trong 2 năm, số lượng nhà yến đã tăng hơn 300%.

Trong khi đó, tốc độ tăng trưởng, phân đàn của quần thể chim yến Việt Nam lại có hạn. Việc số lượng nhà yến bùng phát quá nhanh trong thời gian ngắn khi đàn chim yến tăng trưởng, phân đàn không kịp gây ra tình trạng mất cân bằng.

Đây là một trong những lý do vì sao dù xây dựng nhà yến ở khu vực mật độ chim yến cao nhưng lại khó dẫn dụ nhiều chim bởi đã có quá nhiều nhà yến dựng lên trước đó. Đây là một trong các nguyên nhân tạo nên rủi ro nghề nuôi chim yến. Không thể xây ở nơi mật độ chim yến thấp. Trong khi những nơi mật độ chim cao thì thường đã có nhiều nhà yến. Dù nhà yến xây xong có kỹ thuật tốt thì cũng khó thể cạnh tranh với những nhà cũ, thường phải đợi thời gian rất lâu.

“Các tỉnh Bình Phước, Đăk Lăk, Giai Lai, Lâm Đồng, Kiên Giang, An Giang, Tây Ninh… hiện có tốc độ xây dựng nhà yến tăng chóng mặt, từ nhà yến nhiều tầng, nhà yến cấp 4 đến mô hình nuôi yến trong nhà. Trong khi yến không kịp phân đàn. Dù nhà có yến nhưng chưa chắc đảm bảo được năng suất cao. Xây nhà ở những khu vực này tính rủi ro rất lớn.” – anh Lê Văn Liêm – một chủ nhà yến lâu năm (ngụ ở Ea H’Leo, Đăk Lăk) chia sẻ.

Quần thể chim yến có nguy cơ tan rã, suy giảm do xây nhà bắc đèo Hải Vân, biến đổi khí hậu và nạn săn bắt

Trong hội thảo khoa học “Phát triển bền vững nghề nuôi chim yến tại Việt Nam” (ở Nha Trang – Khánh Hoà), các nhà khoa học, nhà quản lý đã đưa ra cảnh báo quần thể chim yến nước ta có nguy cơ tan rã do tốc độ đô thị hoá, biến đổi khí hậu, nhất là việc xây nhà yến ở miền bắc đèo Hải Vân.

Biến đổi khí hậu toàn cầu ảnh hưởng rất lớn đến môi trường sinh sống của đàn chim yến tại Việt Nam. Nhưng đặc biệt hơn, việc ồ ạt xây nhà nuôi yến một cách tự phát, thiếu quy hoạch đã khiến quần đàn chim yến tăng nhanh gây mất cân bằng hệ sinh thái, tạo ra sự cạnh tranh lớn về nguồn thức ăn. Thêm việc rừng tự nhiên suy giảm, quy hoạch sử dụng đất thay đổi nhiều càng tác động lớn đến sự di cư của quần thể chim, khiến các đàn yến phải dịch chuyển đến nơi khác kiếm ăn.

Bên cạnh đó, nạn săn bắt chim yến giết lấy thịt hay làm vật phóng sinh cũng gây ảnh hưởng rất lớn, làm suy giảm cá thể đàn. Chim yến bị bẫy bắt, trở thành nguyên liệu chế biến món ăn được gắn mác “sản vật”. Một số nơi có tình trạng bắt chim yến bán làm vật phóng sinh ở các chùa, miếu thờ. Chim yến dù được phóng sinh khả năng sống vẫn rất thấp.

“Nạn săn bắt chim yến ở Lagi và nhiều nơi khác gây thiệt hại nặng nề hàng năm. Cứ mùa nóng, thức ăn dồi dào, chim trong Nam bay ra, sẵn nhà định cư, sang mùa lạnh lại bị săn bắt, thiệt hại biết bao nhiêu cho tổng đàn chim Việt.” – ông Phạm Huy Hoàng (ngụ tại Lagi – Bình Thuận) chia sẻ.

Những vấn đề trên ảnh hưởng không nhỏ đến năng suất thu hoạch nhà yến, gây thiệt hại lớn về kinh tế cho các hộ nuôi yến tại nhiều khu vực. Đây cũng là yếu tố mang đến tính rủi ro cao khi xây dựng nhà yến ở thời điểm hiện tại.

Tại Việt Nam, chim yến thuộc nhóm IIB trong Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm ban hành kèm theo Nghị định số 32/2006/NĐ-CP ngày 30-3-2006 của Chính phủ. Nếu săn bắt, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép chim yến sẽ bị phạt tiền từ 50 đến 300 triệu đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 3 năm hoặc bị phạt tù từ 6 tháng đến 3 năm, theo quy định tại khoản 1 điều 234 BLHS 2015.

Chọn sai vùng xây nhà nuôi yến xem như “thua cả ván cờ”

Rất khó để xác định địa điểm xây nhà yến phù hợp. Dù có phát loa kiểm tra thử xem có nhiều yến hay không thì cũng khó thể xác định chính xác. Bởi như đã đề cập ở trên, các yếu tố về môi trường sống, nhất là ô nhiễm, cạnh tranh nguồn thức ăn có thể khiến đàn yến di cư.

Mặt khác, nơi mật độ chim yến thấp thì lỗ vốn, nơi mật độ chim yến cao lại thường có nhiều nhà yến xây trước đó. Tầm 10 năm trước, xây nhà yến có thể thu lợi nhuận bạc tỷ mỗi năm, phần lớn là do khi này số lượng nhà yến ít, xây nhà dễ thu hút chim yến. Còn hiện nay, số lượng nhà yến quá đông khiến việc dẫn dụ chim yến gặp rất nhiều khó khăn. Có câu “chậm chân thường hết phần” là vậy.

“Đầu năm 2020 đến nay, nhà yến Tây Ninh đang là điểm nóng. Phát loa thấy có nhiều chim nên ai cũng thi nhau cất nhà dụ yến. Số nhà yến đang mở móng xây dựng 500 đến cả 1000 nhà, nhất là xây nhà yến trong khu dân cư. Tập trung đông ở các khu vực huyện Châu Thành, Hoà Thành, Tân Biên, Tân Châu, Bến Cầu, Dương Minh Châu… Dù chim yến có nhiều thì đàn phát triển cũng cần có thời gian, xây nhà nhiều kiểu này yến không phân đàn kịp rủi ro rất cao.” – ông Nguyễn Hồng Nghĩa (ngụ ở Châu Thành, Tây Ninh) chia sẻ.

Vị trí xây nhà yến là một trong những yếu tố khiến nghề yến có rủi ro rất cao. Bởi nếu xây nhà sai vị trí, dù có đúng kỹ thuật cũng không thể dụ yến đến hoặc số lượng yến đến không nhiều, khiến mức thu hoạch tổ yến không thể đạt được ngưỡng tối đa, thời gian thu hồi vốn kéo dài. Thậm chí nhiều trường hợp sau nhiều năm rất ít yến vào nhà xem như vốn đầu tư ban đầu “mất trắng”.

“4 năm trước thấy nhiều người xây nhà yến giàu lên, nhà có miếng đất trống tôi cũng chạy vay mượn khắp nơi xây được hơn tỷ bạc. Sau 2 năm, yến vào vẫn rất ít, thu được lèo tèo mấy tổ chẳng thấm vào đâu. Nóng ruột tôi mới nhờ chuyên gia lên xem thì biết chỗ tôi rất ít yến. Vậy là xem như mất trắng. Đến giờ vẫn còn nợ chưa trả hết.” – ông Huỳnh Văn Tính (ngụ ở Tân Phước Khánh, Bình Dương) cho biết.

Theo một chuyên gia chia sẻ: “Những tỉnh miền Bắc từ đèo Hải Vân ra không nên xây nhà yến vì thời tiết quá lạnh. Hàng năm lượng chim trong nhà chết vì lạnh lên đến 20% – 30%. Vài năm một lần, gặp đợt rét đậm, rét hại, lượng chim chết lên đến 90 – 95%. Chủ nhà chắc chắn lỗ. Ngay cả các tỉnh miền Tây Nguyên đợt lạnh đầu năm 2020 đã gây ra 90% chim non chết vì lạnh, vì đói. Nhà đầu tư không nên xây nhà yến ở miền Bắc đèo Hải Vân và Tây Nguyên. Trong khi các tỉnh miền Nam khí hậu thuận lợi nhưng số lượng nhà yến lại đang tăng chóng mặt, gây nên tính cạnh tranh rất cao, nhà chậm chim, chim không nhiều.”

Trông mong vào kỹ thuật xây nhà nuôi yến dễ bị “quất ngựa truy phong”

Nghề xây nhà nuôi yến không đơn giản chỉ là “xây nhà rồi đợi yến vào ở”. Đây là nghề đỏi hỏi kiến thức và kỹ thuật rất cao. Để có thể dẫn dụ chim yến vào ở, từ kết cấu nhà nuôi yến đến các trang thiết bị phải đúng kỹ thuật nuôi yến.

Chim yến là loài chim tự nhiên nên “tưởng dễ nhưng thực sự rất khó” dẫn dụ. Nhà yến muốn thành công phải thoả mãn rất nhiều điều kiện khắt khe về mùi, độ ẩm, ánh sáng, gió và cường độ âm thanh nhà yến… Để làm được điều này cần phải nghiên cứu, tính toán rất kỹ lưỡng khi thiết kế nhà yến, nhất là các yếu tố phương hướng, thiết kế lỗ thông gió, lỗ chim ra vào, kiến trúc liên tầng, kích thước nhà nuôi yến lý tưởng… Song song đó còn cần sử dụng nhiều trang thiết bị nhà nuôi yến hỗ trợ như hệ thống âm thanh dẫn dụ, hệ thống tạo ẩm và kiểm soát độ ẩm, tạo mùi…

Khi số lượng nhà yến tăng đột biến, quần thể yến chưa tăng trưởng kịp, chưa phân đàn kịp thì việc dẫn dụ chim yến rất khó, xảy ra sự cạnh tranh lớn giữa các nhà yến trong cùng một khu vực. Do đó yếu tố kỹ thuật càng quan trọng hơn.

Chính vì nhu cầu này, theo cùng sự phát triển của nghề xây nhà nuôi yến có một nghề mới cũng “lên” theo, đó là tư vấn xây dựng nhà yến. Những chuyên gia, tư vấn này sẽ giúp chủ nhà nuôi lo liệu tất cả các yếu tố về kỹ thuật nhà yến để dẫn dụ chim thành công. Tuy nhiên, việc xây nhà yến hiện nay ở nước ta chủ yếu tự phát theo diện nhỏ lẻ. Số lượng chuyên gia đã qua đào tạo thực sự không nhiều. Phần lớn “làm nghề” chủ yếu do kinh nghiệm tích luỹ.

“Tư vấn kỹ thuật nhà yến hiện nay đủ kiểu. Người giỏi, chuyên gia qua đào tạo, có nghiên cứu, hiểu biết rất ít. Những người này cũng làm cho các công ty lớn, ít đi tư vấn nuôi yến cho các hộ quy mô nhỏ. Còn lại đa phần chỉ do tự tích luỹ kinh nghiệm, học hỏi lẫn nhau nên chuyên môn không cao, đôi khi còn do “ăn may”, làm tư vấn cho vài nhà rồi tự phong chuyên gia. Ai cũng khoe biết kỹ thuật xây nhà yến mới nhất, biết cách thiết kế nhà nuôi yến nhưng thực tế không biết thực hư thế nào.” – ông Phan Văn Tính (ngụ ở Long Xuyên, An Giang) chia sẻ.

Trong khi hiện nay xây nhà yến, đa số chủ nhà sẽ thuê người tư vấn, chuyên gia “cho đảm bảo bởi bản thân cũng không biết gì nhiều”. Có thể thấy điều này chẳng khác nào giao phó toàn bộ việc đầu tư xây nhà yến (với mức vốn đầu tư nuôi yến bỏ ra có thể đến 1 – 3 tỷ/nhà) cho những người gọi là “tư vấn, chuyên gia”. Giá thuê các tư vấn, chuyên gia nhà yến hiện nay cũng không thấp. Chi phí thường được tính theo diện tích nhà yến, dao động tầm 1 – 2 triệu đồng/m2.

Các chuyên gia, người tư vấn xây nhà yến hiện nay ít khi có gì chứng minh thực lực ngoài các câu nói thuyết phục phổ biến “đã từng xây nhiều nhà yến thành công trước đây”. Và cũng hiếm có chủ nhà nào chịu khó kiểm chứng liệu người tư vấn, chuyên gia mình thuê có thật “đã từng xây nhiều nhà yến thành công trước đây” hay không.

Để tăng tính thuyết phục chủ nhà, các tư vấn, chuyên gia nhà yến thường cam kết dẫn dụ được khoảng vài chục cặp chim yến vào nhà rồi mới nhận tiền. Nếu chú ý kỹ thì đây chỉ là cam kết dẫn dụ chim chứ không chịu trách nhiệm về việc thu hoạch tổ. Thực tế, chim yến vào nhà chưa chắc đã chịu làm tổ. Và dù làm tổ thì chỉ vài chục cặp chim cũng không “ăn thua”. Bởi theo tiêu chí đánh giá nhà nuôi yến thành công cần có đến vài nghìn chim đến làm tổ. Như vậy, tưởng rằng được đảm bảo nhưng xét kỹ hơn thì rủi ro về phần chủ nhà rất lớn.

“Hồi trước mình có mời nhóm 3 thợ kỹ thuật từ Phan Rang vào. Có làm hợp đồng cam kết yến kéo về. Nhà yến hoàn tất 6 – 7 tháng quả có yến về thật nhưng đến nay vẫn chưa có tổ nào cả. Đến giờ mới thấy làm nhà yến không đơn giản. Ở khu mình hộ xây nhà yến thành công rất ít, thất bại thì đầy.” – anh Võ Minh Thiện (ngụ ở Chợ Mới – An Giang).

Các tư vấn, chuyên gia nhà yến còn thường có một kiểu cam kết khác là sau khi hoàn thành nhà yến, chủ nhà sẽ thanh toán trước 70% – 80% chi phí. Số còn lại chỉ nhận khi nhà yến thu hoạch được đúng số tổ cam kết, ví dụ như cam kết thu hoạch được 30 tổ hay 100 tổ trong lần đầu tiên (tuỳ theo diện tích nhà).

Với dạng đảm bảo này nếu suy xét kỹ, rủi ro về phía chủ nhà vẫn rất cao. Bởi người tư vấn, chuyên gia vẫn có thể sẵn sàng bỏ 20% – 30% còn lại nếu nhà yến thất bại, không thu hoạch được số tổ như cam kết. Đặt lên bàn cân, 20% – 30% chi phí tư vấn tầm 60 – 90 triệu vẫn là con số rất nhỏ, rất nhỏ so với số tiền 1, 2 tỷ đồng mà chủ nhà bỏ ra đầu tư.

Và cho dù nhà yến thực sự thu hoạch được đúng số tổ như người tư vấn cam kết thì đây cũng chỉ là một yếu tố ban đầu để đánh giá thành bại, chưa thể gọi là một nhà yến thành công. Bởi nhà yến thu hoạch được vài chục tổ chưa chắc sẽ thành công trong tương lai, chưa chắc khai thác được ngưỡng tối đa.

“Tâm lý chung của người xây nhà yến là thường gặp được tư vấn kỹ thuật như “bắt được vàng”. Bởi bản thân họ muốn làm nhưng không biết gì nhiều nên gặp được người am hiểu họ rất thích. Nhưng chính vì không biết gì nhiều nên đây mới là nhược điểm để dân kỹ thuật dễ “bắt bài”. Mình không nói tất cả ai làm kỹ thuật nhà yến cũng đều “đểu”, vẫn có người giỏi nhưng giỏi thì ít, “dỏm” thì nhiều. Rất nhiều người đầu tư nhà yến thất bại kêu than vụ này. Đặc biệt, khi ngày càng có nhiều người đầu tư dè dặt với dân kỹ thuật hơn thì dân kỹ thuật lại thêm chiêu mới. Đó là đẩy giá tư vấn lên cao để lấy lòng tin nhà đầu tư với luận điệu xây nhà yến ham rẻ mới dễ thất bại, giá cao chứng minh chất lượng.” – anh Thiện chia sẻ thêm.

Nhiều nhà yến thất bại lại sinh ra thêm một nghề mới đó là nghề sửa nhà yến thất bại. Nghề này “đánh đúng” tâm lý của nhiều chủ nhà đang hoang mang vì đã bỏ ra hàng tỷ đồng xây nhà nhưng “đợi dài cổ không thấy yến về”. Tuy nhiên theo một số người có kinh nghiệm trong ngành thì tỷ lệ sửa nhà yến thành công không cao. Nếu lỗi do thiết bị thì có thể khắc phục. Tuy nhiên đa phần nhà yến lại thất bại do sai từ vị trí, cấu trúc nhà… nên rất khó sửa. Gặp lỗi này dù có thay mới thiết bị cũng không cải thiện được.

“Nhà yến của tôi xây 4 năm nhưng chỉ thu được vài tổ. Tôi đã tìm đến tận 3, 4 chuyên gia, sửa chữa 2, 3 lần vẫn chưa có nhiều chim vào. Người nào lúc đầu cũng hứa hẹn đảm bảo đủ đường, nói lời ngon ngọt nhưng nhận được tiền rồi mà không có nhiều chim vào lại biến mất tăm. Không có người nào dám cam kết chỉ nhận 50% tiền, thành công mới nhận 50% tiền còn lại cả.” – ông Huỳnh Văn Ngọc (ngụ ở Trảng Bom – Đồng Nai) chia sẻ.

“Thợ sửa nhà yến chủ yếu chỉ bày vẽ đủ đường, thay các thiết bị mà thôi. Nhiều thợ còn nhận tư vấn sửa nhà yến miễn phí nhưng thực chất là kiếm lợi từ việc bán thiết bị. Nào là bày vẽ thay loa, thay amply… Nặng tiền nhất là thay gỗ. Giá gỗ làm nhà yến đâu phải rẻ. Lúc đầu nhà tôi xài thanh đà bê tông, có thợ vào sửa bảo thay gỗ bạch tùng, gỗ thao lao, có thợ khác bảo phải thay gỗ nhập khẩu meranti. Đã bỏ ra gần 2 tỷ đồng để xây nhà yến mà không có yến nên rất nóng ruột, ai tư vấn gì cũng nghe theo, cuối cùng cũng chẳng thấy yến đâu.” – ông Ngọc cho biết thêm.

Theo một chủ nhà yến có kinh nghiệm khác cho biết: “Vấn đề kỹ thuật khi xây nhà yến là nguyên nhân khiến nhiều nhà yến thất bại nhất. Xây nhà yến như ván bài, gặp đúng chuyên gia giỏi thì thắng, gặp phải chuyên gia “dỏm” thì mất trắng. Tôi may mắn tìm được kỹ thuật có tay nghề. Họ cam kết ko lấy tiền khi 1 năm không đạt đủ 300 chim. Tôi chỉ cần bỏ tiền phần xây dựng phần thô, phần này khoảng 700 – 800 triệu. Còn phần kỹ thuật họ tự bỏ vốn. Đến nay nhà tôi 2 năm đã đạt 1.000 chim. May mắn thành công là nhờ anh bạn giới thiệu kỹ thuật có tay nghề từ Malaysia về giúp đỡ.”

Lợi nhuận “không nhanh thu được” như nhiều người nghĩ

Nhiều người tưởng rằng xây nhà nuôi yến chi phí thấp nhưng thực tế hiện nay chi phí đầu tư không hề nhỏ. Giá xây nhà yến trọn gói bao gồm cả phần xây dựng thô, thiết bị, thi công kỹ thuật thường dao động trong khoảng 3 triệu – 5 triệu đồng/m2 sàn. Như vậy chi phí xây nhà nuôi yến 3 tầng trên 1 mảnh đất 100 m2 sẽ có giá tầm 900 triệu – 1,5 tỷ đồng. Chi phí này chưa bao gồm giá trị của miếng đất và đây mới chỉ là mức đầu tư ban đầu. Dù rằng nghề xây nhà dụ yến “chỉ xây nhà rồi chờ yến vào” nhưng để duy trì được hoạt động nhà yến cần bỏ ra chi phí bảo dưỡng định kỳ các trang thiết bị máy móc cũng như phần nhà.

Điển hình như thanh đà cho yến làm tổ có 3 loại chính là đá, bê tông và gỗ. Nếu làm thanh đá hay bê tông thì sử dụng lâu dài, phun sương không lo thiếu độ ẩm, tổ chim bị khô, bị bong… Nhưng đá và bê tông lại có nhược điểm chậm chim. Trong khi đó thanh đà bằng gỗ được chim thích hơn. Tuy nhiên gỗ dễ bị mối mọt, nấm mốc, nhất là trong nhà yến thường có thiết bị tạo độ ẩm cao càng làm gỗ nhanh xuống cấp. Do đó, thông thường từ 2 – 4 năm (tuỳ khu vực) là phải thay thế gỗ. Nếu muốn gỗ lâu mốc thì phải hạn chế phun sương, nhưng như vậy sẽ khiến tổ thiếu ẩm, dễ bị bong, rơi.

Chim yến còn có rất nhiều thiên địch như dơi, chim cắt, cú mèo, rắn, rắn mối, chuột, kiến, gián, tắc kè,… Nếu nhà yến không được thường xuyên bảo dưỡng định kỳ sẽ tạo cơ hội cho các loài thiên địch xâm nhập.

Như vậy tổng chi phí xây dựng và duy trì hoạt động nhà yến không phải là con số nhỏ. Nhưng nhiều người vẫn sẵn sàng bỏ ra, thậm chí vay mượn để đầu tư bởi sự hấp dẫn lớn đến từ ước mong lợi nhuận bạc tỷ. Tuy nhiên, thực tế khả năng thu hồi vốn của xây nhà yến không nhanh như mọi người nghĩ.

Một trong những lầm tưởng phổ biến của người lần đầu xây nhà yến đó là sau khi nhà yến hoàn tất, dụ yến vào nhà là có thể thu hoạch trong năm đầu tiên. Một số thợ tư vấn kỹ thuật cũng nói những “lời ngon ngọt” tương tự góp phần vẽ nên “bức tranh màu hồng”. Tuy nhiên sự thật thông thường phải sau 2 – 3 năm yến về làm tổ, chủ nhà mới có thể thu hoạch.

“1, 2 năm đầu tiên mới là thời gian thăm dò. Dù yến đã về làm tổ cũng không nên khai thác vì sẽ khiến chúng sợ bỏ đi. Nhà tôi đợi đến sang năm thứ 3 mới bắt đầu thu hoạch. Nhiều người thường quá kỳ vọng vào việc có thể thu hoạch tổ yến trong thời gian ngắn. Tôi biết vài người không tính toán kỹ, vay mượn tiền để xây nhà yến rồi lâm vào cảnh khốn đốn lãi mẹ đẻ lãi con trong khi chờ thời gian đầu để thu hoạch.” – chị Nguyễn Phi Nguyệt (ngụ ở Long Xuyên, An Giang) chia sẻ.

“Mà kể cả khi đã bắt đầu thu hoạch nhà yến cũng chưa được ngưỡng tối đa đâu. Cái gì cũng phải từ từ, phải có thời gian đợi cho đàn yến phát triển. Nhiều người cứ nghe mỗi năm thu nhập hơn tỷ đồng mà mê. Đồng ý đúng là có mức thu nhập đó nhưng cũng phải trải qua quá trình 9 – 10 năm mới ổn định. Nói chung làm nghề yến nhiều rủi ro, cho dù may mắn thành công về kỹ thuật thì cũng phải mạnh vốn để đợi đến lúc thu hoạch.” – chị Nguyệt cho biết.

Nói về tính rủi ro của nghề yến, chị Nguyệt chia sẻ thêm: “Thật lòng mà nói thì nghề yến bây giờ rủi ro cao lắm. Thị trường hiện tại thì ngon nên ai cũng lao đầu vào làm, nhưng 9 – 10 năm nữa đến khi bắt đầu thu hoạch thì không biết thế nào. Cần có đường hướng phát triển bền vững, chứ nếu ai cũng nhảy vào tự phát kiểu này chỉ lo cung vượt cầu, bị thu mua ép giá.”

Thử làm một bài toán nhỏ, ví dụ chủ đầu tư đã có sẵn đất, chỉ cần vay vốn ngân hàng xây nhà yến. Chi phí xây dựng 1 căn nhà yến hoàn thiện ở cả phần thô và trang thiết bị với 3 tầng hiện nay cần 1,5 tỷ đồng. Nếu vay vốn ngân hàng 1,5 tỷ đồng ở mức lãi suất thông thường 10,5% thì sau 3 năm tổng nợ sau lãi sẽ là 2 tỷ đồng và sau 10 năm sẽ là hơn 4 tỷ đồng.

Bảng phân tích chi tiết tổng nợ sau lãi trong 10 năm khi vay vốn ngân hàng 1,5 tỷ đồng (lãi suất 10,5%):

*Kéo sang phải để xem đầy đủ

Rất nhiều lời đồn “xây nhà yến chỉ sau 3 – 5 năm là hoàn vốn”. Tuy nhiên thực tế với tình trạng hiện nay thì điều này khó thể thành sự thật. Bởi đặt giả thiết nhà yến xây đúng vị trí, đúng kỹ thuật thì phải từ năm thứ 2, thứ 3 mới bắt đầu thu hoạch. Nhưng ở thời điểm này chỉ mới thu hoạch giai đoạn sơ khai, ở mức đầu tiên của lộ trình. Vì thế, chuyện đạt được nguồn thu 4 tỷ đồng sau 5 – 7 năm đầu tư là điều rất khó, thậm chí không tưởng. Chưa kể đây là giả thiết nhà yến xây đúng vị trí, đúng kỹ thuật. Nếu nhà yến gặp trục trặc, sai kỹ thuật, chậm có chim, không có nhiều tổ hoặc phải mất thêm chi phí sửa chữa… thì câu chuyện sẽ diễn biến theo chiều hướng còn tệ hơn.

Trong thời điểm dịch bệnh hiện tại, lãi suất vay ngân hàng dù thấp hơn, chỉ tầm 7,49% thì sau 3 năm tổng nợ sau lãi vẫn ở mức hơn 1,7 tỷ đồng và sau 10 năm là gần 3,7 tỷ đồng. Đây vẫn là con số cao. Trong khi xây nhà nuôi yến ngày nay vốn đã mang quá nhiều rủi ro. Nếu thêm việc vay vốn ngân hàng sẽ rất dễ thất bại nếu không tính toán kỹ, quá chủ quan, tin vào nhiều lời nói “màu hồng” rằng “sau 3 – 5 năm sẽ thu hồi vốn”.

Bảng phân tích chi tiết tổng nợ sau lãi trong 10 năm khi vay vốn ngân hàng 1,5 tỷ đồng (lãi suất ưu đãi 7,49%):

*Kéo sang phải để xem đầy đủ

“Tôi nghe vụ xây nhà yến lấy lại vốn sau 3 – 5 năm rồi. Hồi xưa chắc có, chứ bây giờ 100 căn chắc được 1 căn, còn 99 căn chờ thời. Không có ý đụng chạm nhưng vụ lấy lại vốn sau 3 – 5 năm chủ yếu được truyền tai nhiều từ giới chuyên gia tư vấn kỹ thuật nhà yến. Nhiều kỹ thuật nói lời ngon ngọt dụ người ta xây nhà. Tôi biết có trường hợp chủ nhà chỉ có đất mà không có tiền xây, kỹ thuật còn bày vẽ vay tiền ngân hàng, sau 3 năm là trả hết. Nếu thực sự xây nhà yến nhanh hoàn vốn, lời nhiều như vậy thì kỹ thuật đã tự đi xây rồi, làm gì cực khổ đi tư vấn làm gì. Bởi nhiều người nhẹ dạ, chỉ thấy người ta giàu lên từ nhà yến mà ham vào làm chứ không nhìn được cũng có biết bao nhiêu người trắng tay, nợ nần.” – chị Nguyệt chia sẻ.

Thành công thì “khoe”, thất bại thì “giấu”

Một trong những điều làm nên sức hút to lớn và khó cưỡng của nghề yến đó chính là các trường hợp xây nhà yến làm giàu từ thực tế. Đúng rằng trong hơn 10 năm, nhiều người đã thành công, thậm chí trở thành tỷ phú từ nghề xây nhà yến. Tuy nhiên, người ta chỉ thường nhìn vào mặt “tích cực” mà quên rằng bên cạnh những trường hợp thành công đó cũng có rất rất nhiều người thất bại, thậm chí phá sản từ nghề yến.

Ông bà ta thường có câu “đẹp khoe xấu che”. Trong làm ăn, đầu tư kinh doanh cũng thế. Khi thành công người ta mới chia sẻ, chẳng ai muốn kể về việc mình đã thất bại “ê chề” thế nào. Đây là tâm lý hết sức bình thường. Nhưng điều này lại vô tình góp phần tạo nên “bức tranh màu hồng” cho nghề “bạc tỷ” khiến ai đến với nghề cũng “ôm giấc mơ bạc tỷ” mà không lường trước được rủi ro.

“Ai ai cũng bảo nhau xây nhà yến là nghề bạc tỷ. Đúng là bạc tỷ nhưng người ta chỉ nhìn vào những người thành công mà chẳng biết sự thật có cả hàng ngàn nhà yến thất bại đang khiến chủ nhà xất bất xang bang. Nhà yến thất bại ít ai chia sẻ lắm. Vì người ta tự ái, sợ bẻ mặt với người thân, bạn bè thậm chí hàng xóm. Còn có nhiều lý do khác như kỹ thuật tư vấn là người thân, bạn bè nên ngại nói. Thấy kỹ thuật tư vấn quá nhiệt tình dù nhà yến thất bại nhưng vẫn muốn dĩ hòa vi quý hay cũng không muốn làm lớn chuyện. Và đa phần người đầu tư xây nhà yến cũng là người khá lớn tuổi nên ít tiếp xúc với mạng xã hội để chia sẻ kinh nghiệm thất bại của mình.” – chị Trần Mai Anh (ngụ ở Bến Cát, Bình Dương) chia sẻ.

Dù phát triển nở rộ nhưng rõ ràng đến nay, nghề xây nhà dụ yến ở nước ta vẫn chỉ phần nhiều mang tính tự phát, nhỏ lẻ. Những tài liệu, thông tin chính thống về nghề không quá nhiều. Người ta hầu như chỉ biết đến nghề qua truyền miệng, truyền tai. Do đó không sai khi nhiều người cho rằng đây là nghề “thâm cung bí sử”.

Điều này cũng vô tình tạo nên rủi ro cho chủ đầu tư. Nếu không tìm hiểu kỹ, thiếu tỉnh táo, chủ đầu tư rất dễ tin lầm vào “giấc mơ bạc tỷ” mà nhiều người “vẽ ra”. Đặc biệt tính chất “thâm cung bí sử” còn tạo điều kiện cho một bộ phận dân kỹ thuật tư vấn xây nhà yến “không tốt” dẫn dụ những người “nhẹ dạ” bỏ tiền đầu tư. Đến khi thất bại thì chỉ chính bản thân người đầu tư gánh chịu.

Bước vào nghề nuôi yến “bạc tỷ” nếu thiếu tỉnh táo cũng như “đánh canh bạc”?

Xây nhà yến là một việc đầu tư, chủ nhà yến chính là người đầu tư. Đã là đầu tư thì không thể phó mặc “may rủi”, phó mặc cho chuyên gia mà cần tự mình tìm hiểu, tính toán thật kỹ. Bởi số tiền xây dựng, trang bị kỹ thuật cũng như duy trì hoạt động của nhà yến không nhỏ, có thể lên đến hàng tỷ đồng.

Nếu nhà yến không thể dẫn dụ chim về làm tổ thì xem như chủ nhà “thua trắng”. Nếu nhà yến có yến về làm tổ thì cũng cần ít nhất 5 – 7 năm mới có nguồn thu hoạch ổn định, 7 – 10 năm mới có thể đạt năng suất tối đa.

“Đầu tư xây nhà dụ yến tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. So với nhiều kênh đầu tư an toàn khác như gửi tiền ngân hàng lãi suất kép, xây nhà trọ cho thuê… xây nhà yến chưa hẳn đã “ngon” hơn. Do đó, nếu đang phân vân có nên đầu tư nuôi yến thì cần cân nhắc thật kỹ. Người đầu tư xây nhà yến cần có cái đầu lạnh, phải suy tính thật tỉnh táo trước khi làm, nhất là tại thời điểm tính cạnh tranh cao như bây giờ.” – chị Nguyệt chia sẻ.

Thực tế nếu so với việc sử dụng 1,5 tỷ đồng để xây nhà yến và 1,5 tỷ đồng để gửi ngân hàng thì gửi ngân hàng vẫn mang tính đảm bảo cao hơn, lãi suất kép mang đến nguồn lợi bất ngờ. Chỉ 1,5 tỷ đồng nếu gửi ngân hàng với lãi suất 7,8% thì sau 10 năm sẽ có đến gần 3,7 tỷ đồng.

Bảng phân tích chi tiết tổng vốn sau lãi trong 10 năm khi gửi tiền ngân hàng 1,5 tỷ đồng (lãi suất 7,8%):

*Kéo sang phải để xem đầy đủ

Với những lập luận, dẫn chứng trên đây, theo quan điểm của chúng tôi việc xây nhà nuôi yến ở thời điểm hiện tại không phải là sẽ hoàn toàn thất bại. Nhưng để nói sau 12 năm thu về 3,7 tỷ hoàn vốn thì cực kỳ khó. Nhiều nhà đầu tư chỉ nghĩ có 1,5 tỷ xây nhà, sau 10 năm thu về 1,5 tỷ là thu hồi được vốn nhưng họ đã sai vì với số vốn đó mà gửi ngân hàng hưởng lãi suất kép (lãi mẹ đẻ lãi con) hoặc đầu tư đất nền hay đầu tư nhà trọ cho thuê có thể ngon hơn, không phải rủi ro gì cả.

Chúng tôi chỉ muốn mang đến một bức tranh toàn diện nhất, để nhà đầu tư – những ai đang có ý định đầu tư xây dựng nhà yến thấy được đằng sau diện mạo hào hoa với cái danh “nghề bạc tỷ” thì nghề xây nhà yến cũng “bạc bẽo” không kém khi tiềm ẩn rất nhiều rủi ro. Nhà đầu tư cần phải cân nhắc, nếu thật sự không am hiểu tường tận, không đủ khả năng lường trước và xử lý các vấn đề chuyên môn thì không nên tham gia. Bởi xây nhà nuôi yến vốn là đầu tư, đừng biến nó trở thành “canh bạc” chỉ trông chờ vào vận may, sẽ rất dễ “trắng tay”.